Przyroda pienińska

Zima w Pieninach jest mroźna, wiosna sucha i słoneczna, lato krótkie i upalne z dużym natężeniem opadów, jesień długa, wietrzna choć pogodna. Usytuowanie Pienin w przełomach Dunajca wpływa na częstość występowania mgieł. Dodatkowo trwałe zmiany w faunie i florze spowodowała budowa zapory czorsztyńskiej.

Przyroda w tym obszarze objęta jest ochroną w ramach Pienińskiego Parku Narodowego. Rośnie tu 1100 gatunków roślin naczyniowych, ponad 360 gatunków porostów i około 200 gatunków mchów. Występują tu unikalne gatunki nie pojawiające się nigdzie więcej jak: endemity (mniszek pieniński) rosnący w masywie trzech koron i przonak pieniński wokół ruin zamku czorsztyńskiego. Są tu też zupełne relikty pozostałe po ustąpieniu lodowca jak jałowiec sawina, czy dębik ośmio-płatkowy występujący jeszcze jedynie w Tatrach.

W Pieninach niegdyś dominowały lasy bukowe, obecnie wypierane są przez sztucznie wprowadzane lasy świerkowe.

Z fauny pienińskiej na uwagę zasługują: rysie, żbiki i sporadyczne już wilki. W Pieninach Spiskich znajduje się ostoja jeleni i dzików. Żyje tu też borsuk, kuny, wydry i gronostaje. W jaskiniach mieszka około 14 gatunków nietoperzy. Z ptactwa drapieżnego wyliczyć należy: orła przedniego, orlika krzykliwego, jastrzębia, myszołowa, pustułkę, pomurnika i sokoła.

Trzy Korony (982 m n.p.m.)

Najwyższy i najbardziej okazały masyw w Pieninach, w skład Trzech koron wchodzi pięć wierzchołków skalnych z utworzonych z wapieni rogowcowych. Są to Okrąglica ze zboczem ostro opadającym w stronę Dunajca. Płaska Skała (950 m) na południowy-wschód od Okrąglicy i Nad Ogródki (940 m) na południowy zachód oraz Pańska Skała (920 m) i Niżnia Okrąglica.

Na szczycie Trzech Koron znajduje się galeria widokowa, wspina się na nią pojedynczo asekurując się poręczami. W dół z galerii widać przepaść i wspaniały widok na przełomy Dunajca. W pogodny dzień na horyzoncie widać zarysy Tatr. Pod szczytem Trzech Koron spotkać można unikalne gatunki flory jak Pomurniki, niewielkie kolorowe ptaszki lub barwne motyle.

Wycieczkę na szczyt Trzech Koron można rozpocząć w Szczawnicy, korzystając z usług przewoźnika łodziami przez Dunajec, dalej przez Sokolicę lub wybrać krótszą trasę z Krościenka.

Tą trasę mogą przejść nawet niezbyt wprawieni turyści. Z Krościenka wyruszamy, żółtym szlakiem, kamienistą ścieżką na pierwszy grzbiet z którego rozciąga się ładna panorama na miasteczko i Dunajec. Dalej idziemy wśród lasów, obok Pienińskiego Potoku aż do Przełączy Szopka, zwanej też Chwała Bogu. Nazwa ta prawdopodobnie pochodzi od stromego podejścia Wąwozem Sobczańskim od strony Sromownic Niżnych. Na przełęczy czekają ławeczki dla strudzonych turystów i ładny widok stronę wąwozu. Przełącz Szopka rozdziela Pieniny Czorsztyńskie od Masywu Trzech Koron. W stronę masywy idziemy już szlakiem niebieskim. Przed podejściem na szczyt można jeszcze odpocząć na pięknej Polanie Pienińskiej. Jej usytuowanie na nasłonecznionym zboczu sprawia, że rosną tu niespotykane kwiaty i zioła. Aby dostać się na wierzchołek Okrąglicy trzeba zwykle poczekać w kolejce ale jest warto. Widok należy do najładniejszych w Polsce. Pięknie prezentują się tu Pieniny Czorsztyńskie, Spiż, w dali Tatry, a w dole wije się Dunajec.

Schodząc z Trzech Koron, na Przełęczy Szopka można wybrać żółty szlak malowniczym Wąwozem Sobczańskim, obok schroniska PTTK i przeprawić się przez Dunajec do Sromownic Niżnych lub wrócić ta samą drogo do Krościenka.

Sokolica (747 m n.p.m.)

Drugi co do wielkości okazały szczyt w Pieninach. Sokolica pięknie prezentuje się turystom spływającym tratwami po Dunajcu. Można też wejść na szczyt ze Szczawnicy lub Krościenka. Najprościej dostać się tu ze Szczawnicy. Przez Dunajec przewożą flisacy na łódkach, dalej ciekawa droga z widokami na dolinę w której wije się rzeka. Na sam szczyt w podejście z poręczami. Wstęp jest tu płatny ale bilet w tym samym dniu można wykorzystać na Trzech Koronach.

Widok z Sokolicy wart był wędrówki, na stokach północnych lasy bukowo-jodłowe, a południowe ściany opadają pionowo w dół. Zza poręczy widać w dole Dunajec i płynące po nim tratwy z turystami.

Szczyt Sokolicy zbudowany jest z wapieni rogowcowych, są to odporne na wietrzenie skały. Rosną tu reliktowe sosny, z których najstarsza ma ponad 500 lat. Ściany porośnięte są porostami i innymi roślinami wapnolubnymi. Gniazdują tu pustułki i pomurniki. Kiedyś były tu też gniazda sokołów, skąd pochodzi nazwa szczytu.

Sokolica jest zwykle tylko przejściowym punktem dla turystów idących ze Szczawnicy na Trzy Korony ale nawet dla samego widoku z Sokolicy warto tu przyjść.

Ruiny zamku Czorsztyn

Niewątpliwą atrakcją turystyczna są ruiny zamku malowniczo położone nad Dunajcem. Historia tej budowli sięga XIII wieku.
Początkowo był to tylko gród obronny o nazwie Woronin. Mieszkała tu księżniczka Kinga, córka Bolesława Wstydliwego.

Nazwa Czorsztyn wywodzi się od niemieckich słów: Schorrenstein lub Schorstein oznaczających ostro sterczącą skałę.

Czorsztyn był własnością zakonu klarysek ze Starego Sącza. Znajdowała się to komora celna. Jego usytuowanie na granicy, przy szlaku handlowym do Budy, miało znaczenie strategiczne i handlowe.

W XIV wieku po przyłączeniu Sądecczyzny do dóbr królewskich zamek był pod rządami starostów. Największa rozbudowa nastąpiła za czasów panowania Kazimierza Wielkiego. Powstały wtedy murowane wieże, zabudowania, a całość została otoczona murem.

Zamek stojący na granicy w niedalekim sąsiedztwie węgierskiej Niedzicy, pełnił ważna rolę w systemie obronnym kraju. Często zatrzymywali się tu królowie, a nawet przechowywany był tu skarb królewski.

W 1651 roku zamek został podstępem zajęty przez Kostkę Napierskiego dowódcę wojsk Bohdana Chmielnickiego. Wykorzystał on moment pozostawienia zamku bez załogi i na czele zbuntowanych chłopów, zajął go. Bunt został w niedługim czasie stłumiony przez wojska biskupa Piotra Gemickiego, a jego przywódca zginął na palu.

Kolejne zniszczenia przyniósł pożar z 1790 roku. Od tego czasu zamek pozostaje w ruinie. Częściowej rekonstrukcji niektórych pomieszczeń dokonano za czasów administrowania rodu Drohojewskich. Po parcelacji w 1945 roku, aż do 1992 roku nie prowadzono odbudowy, dopiero prace konserwacyjne wznowił zarząd Pienińskiego Park Narodowego.

Oprócz zwiedzania ruin i tutejszego muzeum, warto tu też przyjść dla samych widoków. Z murów zamkowych widać wijący się Dunajec, zamek w Niedzicy, ogromną Zaporę Czorsztyńską i rozległą panoramę na Pieniny Spiskie i Tatry.

Małe Pieniny

Wschodnia część Pienin od doliny Dunajca do Przełęczy Rozdziela to tak zwane Małe Pieniny. Faktycznie są wyższe od Pienin właściwych. Najwyższym szczytem jest Wysoka (1052 m.n.p.m). Pasmo to stopniowo obniża się w stronę Dunajca stąd porównując z Trzema Koronami wydaje się niższe.

Szczyty Małych Pienin stanowią skałki wapienne. Grzbietem biegnie granica ze Słowacją i niebieski szlak turystyczny. Góry te są bardzo atrakcyjne i widokowe.
Na zboczach rozciagaja się pastwiska na których wypasane są owce. Ze szlaku liczne widoki na Tatry, Gorce, Beskid Sądecki i Wyspowy.

Wycieczkę po Małych Pieninach najlepiej rozpocząć w Jaworkach. Tuż powyżej wsi znajduje się malowniczy Wąwóz Homole. Otaczają go prawie pionowe 100 metrowe skały wapienne. Wspinając się w górę dochodzimy do najwyższego szczytu Pienin: Wysoka.

Dalej szlak biegnie przez Durbaszkę (942 m.n.p.m.) poniżej na jej zboczach jest schronisko turystyczne. Wprawionym turystom polecamy przejście całego szlaku grzbietowego aż do doliny Dunajca. Ze szczytu Palenicy można zjechać wyciągiem krzesełkowym do Szczawnicy.

Małe Pieniny pomimo przeobrażeń dokonanych przez człowieka i wypas owiec są nadal miejscem ostoi unikalnej flory i fauny. Przyroda tu chroniona jest prawem, po stronie polskiej jest kilka rezerwatów przyrody, a po słowackiej znajduje się Pieniński Park Narodowy.

Historia powstania Pienin

Początki dzisiejszych Pienin dały osady na dnie pienińskiego basenu morskiego, tworzące się tu już 150mln lat temu. Pasma górskie tworzone zostały z ruchów górotwórczych w środkowej kredzie i paleocenie. Z tego sfałdowania powstało pasmo skałkowe, które ponownie zalane zostało morzem, aby w okresie paleogeńskim znowu się wypiętrzyć.
 Kolejne zmiany powierzchni przyniosły ruchy tektoniczne i wypływ magmy. W ciągu milionów lat na skutek erozji Pieniny przeobraziły swoje oblicze, niezmienione pozostały jednak twarde wapienie rogowcowe z których zbudowane są szczyty Trzech Koron, Nowej Góry, Sokolicy a także Czertezi i Wysokiej.

Pierwsze zapisy historyczne o Pieninach pochodzą z kronik Długosza. Jest tu wzmianka o "Castrum Pyeniny" czyli o zamku pienińskim. Potwierdzają to wykopaliska archeologiczne. Odkryto tu ślady wczesnośredniowiecznego grodziska.

Od 1257 roku Pieniny wchodziły w skład dóbr klarysek sądeckich. Następnie stanowiły własność królewską, administrowana przez starostów czorsztyńskich.

Pierwsza wzmianko o wycieczce turystycznej w Pieniny odnotowana jest w 1731 roku. Kolejny wiek przyniósł szczegółowe badania: pod kątem geologicznym prowadził je Ludwik Zajszner, a biologicznym: Franciszek Herbich, jest on też autorem pierwszego przewodnika po Szczawnicy i Pieninach. Propagatorem Pienin był też Józef Szalaj, właściciel Szczawnicy . Wydał on mały przewodnik ilustrowany własnymi malunkami najładniejszych zakątków Pienin. Duże znaczenia dla rozwoju ruchu turystycznego miało powstanie tu oddziału Pienińskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w 1893 roku. Powstały wtedy znakowane ścieżki turystyczne, organizowano wycieczki i spływy Dunajcem.